උද්ධමනය

---

මතුපිට උද්ධමනය

මතුපිට උද්ධමනය යනු පොදු මිල මට්ටමේ සැබෑ වශයෙන් හටගන්නා ඉහළ යාමකි.එනම් සැපයුම් කම්පන නිසා හෝ පරිපාලන  තීරණ නිසා හෝ මිල ගණන්වල තාවකාලිකව සිදුවන ඉහළ යාම් මතුපිට උද්ධමන අනුපාතය තුළ පෙන්වයි .තවද මෙහිදී කාළගුණික වෙනස්කම් මත සිදුවන නිෂ්පාදන පහත වැටීම් ,බදු සහ පාලන මිලයන් වල වෙනස්කම් නිසා ඇතිවන සැපයුම් අංශයේ කම්පන මගින් මතුපිට උද්ධමනයේ විශාල උච්චාවචන හටගනී .එවැනි වෙනස්කම් තාවකාලික බැවින් ප්‍රතිපත්ති සකස්කිරීමේදී  ඒ පිලිබදව අවධානය යොමු කල යුතුය.

මුලික උද්ධමනය

මුලික උද්ධමනය යනු තාවකාලිකව සිදුවන මිල වෙනස්කම් ඉවත්කර සකසාගත් උද්ධමනයයි . මේ සදහා බොහෝ රටවල් තම මුල්‍ය තත්වය පිළිබදව තීරණ ගැනීමේදී බැහැර කිරීමේ ක්‍රමයක් අනුගමනය කරයි, බලශක්තිය ආහාර වැනි ඉහළ උච්චවචනයන්ගෙන් යුත් මිල ගණන් සහිත අයිතම ඉවත්කර මිල දර්ශකය සකස් කරයි . ලංකාවේද  ආහාර හා ඉන්දන ඉවත්කර මුලික උද්ධමනය ගණනය කරයි.

විවිධ උද්ධමන වේග වර්ග

 පොදු මිල මට්ටමේ සිදුවන වෙනස්වීම විවිධ වේගයන්ගෙන් සිදුවිය හැකිය . ඉතා මන්දගාමී මට්ටම් වල වේගයන්ගෙන් සිදු විය හැකිය . ඉතා මන්දගාමී මට්ටම් වල  සිට ඉතා සීග්‍ර මට්ටම් දක්වා විහිදෙයි.

1.මධ්‍යස්ථ උද්ධමනය (ප්‍රසර්පණ උද්ධමනය )

දිගු කාලයක් තිස්සේ තරමක වේගයකින් සිදුවන උද්ධමනයයි . එය සාමානයෙන් 5%ක වේගයකින් සිදුවන උද්ධමනයකි. මෙම තත්වය යටතේ මිල ඉහලයන වේගය පුරෝකථනය කිරීම පහසුවෙයි.

2.ජවන උද්ධමනය

ඉහළ වේගයකින් හටගන්නා උද්ධමනිය තත්වයකි . වර්ෂයකට අංක 2 හෝ 3 ඉලක්කම වලින් පොදු මිල මට්ටම ඉහළ නගී.උද්ධමන අනුපාතිකය වේගවත් වීමත් පෙර මාසයට වඩා ඊලග මාසයේ උද්ධමන අනුපාතිකය ඉහළ අගයක් ගැනීමත් දැකිය හැකිය.

3.අත්‍යුත්ධමනය

මාසිකව මිල මට්ටම 50%කට වඩා වැඩි වේගයකින් වැඩි වීමයි .මුදල් සැපයුමේ වේගවත් ප්‍රසාරණය මෙයට ප්‍රධානතම හේතුව වෙයි.

උද්ධමනයට හේතු

උද්ධමන ක්‍රියාවලිය පැහැදිලි කිරීමට ඉදිරිපත්කර ඇති නයායන් මගින් විස්තර කරන්නේ උද්ධමනය ප්‍රධාන සාධක 2ක් නිසා ඇතිවන බවයි. එනම්,

1.ඉල්ලුමේ වැඩිවීම.

2.සැපයුමේ අඩුවීම.

ඉල්ලුම වැඩිවීම නිසා ඇතිවන උධමනය ( ඉල්ලුමෙන් ඇදුණු උද්ධමනය )

මෙය පැහැදිලි කිරීමට ප්‍රධාන ප්‍රවේශ 2ක් භාවිතා කරමු.

1.මුදල් ප්‍රමනවාදී ප්‍රවේශය.

2.කෙන්සියානු ප්‍රවේශය.

ඇමරිකානු අර්වින් ෆිෂර් මහතා මෙම සමීකරණය හදුන්වාදෙන ලදී.

MV=PT(mv=PY)

M=මුදල් තොගය

V=මුදලේ සංසරණ ප්‍රවේගය

P=මිල මට්ටම

T=ගනුදෙනු සංක්‍යාව

Y=මුර්ත නිෂ්පාදනය

මුදලේ සංසරණ ප්‍රවේගය යනු කිසියම් කාල පරිච්චේදයක් තුළ මුදල් ඒකකයක් අතින් අත හුවමාරු වන වාර ගණනයි.