බදුකරණය- දෙවන කොටස

---

සෘජු සහ වක්‍ර බදු

බදු, සෘජු සහ වක්‍ර බදු ලෙසින් පුළුල්ව වර්ගීකරණය කළ හැක.

සෘජු සහ වක්‍ර බදු අතර වෙනස

	සෘජු බදු	වක්‍ර බදු
බදු පැනවීම සහ ගෙවීම	සෘජු බදු, බදු ගෙවන්නා විසින් සෘජුවම රජයට ගෙවිය යුතුය.	වක්‍ර බදු එය දරන්නා නොව වෙනස් කෙනෙකු විසින් එකතු කර ගෙවනු ලැබේ.
බදු බර විතැන්කිරීම	බදු බර පැවරිය නොහැක.	අවසන් පාරිභෝගිකයාට බදු බර විතැන් කෙරේ.
බදු බර එකතු කිරීම	ස්වේච්ඡාවෙන් නොගෙවන විට එකතු කර ගැනීමේ පිරිවැය අධික වේ.	එකතු කර ගැනීමේ පිරිවැය අවම වේ.
බදු බර	සාමාන්‍යයෙන් සෘජු බදු ක්‍රමානුකූල වර්ධක ස්වරූපයක් ගනී.	වක්‍ර බදුවල බදු බර ක්‍රමයෙන් අඩුවන / ප්‍රතිගාමී බලපෑමක් ඇත.
උදාහරණ	ආදායම් බද්ද	එකතු කළ අගය මතවූ බද්ද, ජාතිය ගොඩනැගීමේ බද්ද

ශ්‍රී ලංකාවේ වත්මන් බදු ක්‍රමය

ශ්‍රී ලංකාවේ බදු අධිකාරීන්

ශ්‍රී ලංකාවේ වත්මන් බදු ක්‍රමය, දේශීය ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුව, පළාත් ආදායම් දෙපාර්තමේන්තු, රෙගු දෙපාර්තමේන්තුව, සුරාබදු දෙපාර්තමේන්තුව, යනාදී රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තු කිහිපයක් විසින් පරිපාලනය කෙරේ.

දේශීය ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුව

පාර්ලිමේන්තු පනත් මගින් පනවන ලද බදු වර්ග කිහිපයක්ම සම්බන්ධයෙන් වූ පරිපාලන බලධාරියා ලෙසින් දේශීය ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුව පත්කර ඇත. එම දෙපාර්තමේන්තුවේ මෙහෙවර යටතේ මෙය ආවරණය කර ඇත.

දේශීය ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුවේ මෙහෙවර

“බදු ගෙවීම කෙරෙහි ස්වේච්ඡා අනුකූලතාවය දිරිගැන්වීම මගින් මෙන්ම බදු ගෙවීම පැහැර හරිම හා මග හරිම වළක්වාලීම මගින් අදාළ බදු නීති හා අනෙකුත් අණපනත් වලට යටත්ව බදු අයකිරීම සහ, බදු හා ආශ්‍රිත ව්‍යවස්ථාවන් සාධාරණව, එක සමානව, ආචාරශීලීව ක්‍රියාවට නැංවීම මගින් බදු ක්‍රමයේ අවංකභාවය හා කාර්යක්ෂමතාවය කෙරෙහි මහජන විශ්වාසය පවත්වාගෙන යාමට කටයුතු කිරීම”.

දේශීය ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුව විසින් පරිපාලනය කරනු ලබන ප්‍රධාන බදු වර්ගයන්;

• ආදායම් බද්ද (IT)
• එකතු කළ අගය මත බද්ද (VAT)
• ජාතිය ගොඩනැගීමේ බද්ද (NBT)
• මුද්දර බදු (විශේෂ විධිවිධාන) පනත අනුව මුද්දර බද්ද
• ආර්ථික සේවා ගාස්තු (ESC)

පළාත් ආදායම් දෙපාර්තමේන්තු

ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 13 වැනි සංශෝධනය යටතේ පළාත සභා පිහිට වූ අතර අදාළ පළාත් සභා බලප්‍රදේශ තුළ සමහර ආදායම් එක්රැස් කිරීම සහ පරිපාලනය කිරීමේ කාර්යය එම පළාත් සභා යටතේ පිහිට වූ පළාත් ආදායම් දෙපාර්තමේන්තු වලට පවරා ඇත. මෙම පළාත් ආදායම් දෙපාර්තමේන්තු විසින් පළාත් ප්‍රඥප්ති අනුව වර්තමානයේදී පහත දැක්වෙන බදු එකතු කිරීමේ කාර්යය සිදු කරයි.

• මුද්දර බද්ද (Stamp Duty)
• ඛනිජ බදු (Mineral Tax)
• ඖෂධ සහ රසායන ද්‍රව්‍ය බදු (Drug and Chemical Tax)
• ලොතරැයි බදු (Lottery Tax)
• ත්‍යාග තරඟ බදු (Prize Competition Tax)
• ඔට්ටු ඇල්ලීම් බදු (Betting Tax)

වර්ෂ 2010 දෙසැම්බර් 31 දින පිරිවැටුම් බද්ද (Turnover Tax) අහෝසි කරන තෙක් පළාත් ආදායම් දෙපාර්තමේන්තු විසින් එය පරිපාලනය කරන ලදී.

රේගු දෙපාර්තමේන්තුව

ආයාත සහ නිර්යාත මත බදු එකතු කිරීමේ වගකීම සහ ඒ බදු පරිපාලනය කිරීම රේගු දෙපාර්තමේන්තුවට පවරා ඇත. තව දුරටත් මෙම දෙපාර්තමේන්තුව ආනයන සහ අපනයන පාලනය කිරීම සහ මෙහෙයවීම සම්බන්ධයෙන් ප්‍රධාන මෙහෙයක් ඉටුකරන අතර පාරිසරික, සෞඛ්‍ය, සමාජීය සහ ආරක්ෂක හේතු මත සීමා කළ භාණ්ඩ ආනයනය සහ පනයනය පාලනය කිරීම ද සිදුකරයි.

සුරාබදු දෙපාර්තමේන්තුව

සමාජීය සුභසාධනය සහ සංවර්ධනය සඳහා බදු අය කිරීම සහ නීති විරෝධී මත්පැන් නිෂ්පාදනයන් සහ අලෙවිකිරීම වැළැක්වීම මගින් ශ්‍රී ලංකාවේ මත්පැන් සහ දුම්කොළ කර්මාන්තය සම්බන්ධයෙන් ක්‍රියාශීලී සහ ප්‍රතිඵල ළඟා කරදෙන පරිපාලන ක්‍රමයක් ක්‍රියාත්මක කිරීමේ වගකීම සුරාබදු දෙපාර්තමේන්තුවට පැවරී ඇත.

තවද එමගින් ශ්‍රී ලංකාවේ සමාජය ආරක්ෂා කිරීම පිණිස විෂ වර්ග, අබිං සහ අන්තරාදායක ඖෂධ වර්ග ආඥා පනත බලගැන්වීම ද ඉටුවේ.

ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රධාන බදු වර්ග

පහත දැක්වෙන ප්‍රධාන බදු දැනට ශ්‍රී ලංකාවේ ක්‍රියාත්මක වේ.

ආදායම් බද්ද (Income Tax)

සෑම තැනැත්තෙකුගේම ආදායම මත වූ සෘජු බද්දක් ලෙස ආදායම් බද්ද පනවා ඇත.

එකතු කළ අගය මත බද්ද (VAT)

මෙය, භාණ්ඩ හෝ දෙවා පරිභෝජනය කරන අවසන් පාරිභෝගිකයා මත වූ වක්‍ර බද්දක් වේ. කෙසේ වෙතත් මෙම බද්ද ආනයන අවස්ථාවේදී හෝ නිෂ්පාදකයන් සහ වෙළෙන්දන් ගෙන් ඔවුන්ගේ එකතු කළ අගය මත අය කරනු ලැබේ.

ජාතිය ගොඩනැගීමේ බද්ද (NBT)

ජාතිය ගොඩනැගීමේ බද්ද, වක්‍ර බද්දක් වන අතර එය පිරිවැටුම මත වූ ප්‍රතිශතයක් ලෙස අය කෙරේ.

මුද්දර බද්ද (Stamp Duty)

මුද්දර බද්ද සමහර ගනුදෙනු හා සම්බන්ධ ලියකියවිලි මත අය කරනු ලබන අතර, අදාළ ලියවිල්ලේ වටිනාකම මත මුද්දර බද්ද අය කරයි.

කොටස් ගනුදෙනු බද්ද (STL)

කොළඹ කොටස් හුවමාරුවේ ගනුදෙනු වන කොටස් වටිනාකම මත මෙම බද්ධ අයකෙරේ.

ආනයන බදු

රට තුළට ආනයනය කරනු ලබන දෑ මත විවිධ අනුපාත අනුව බදු අයකෙරේ.