1.5 - දත්ත සැකසුම් ජීවන චක්‍රයේ ක්‍රියාකාරකම් විශ්ලේෂණය කිරීම.

01. දත්ත සැකසුම් ජීවන චක්‍රයේ (DPLC – Data Processing Life Cycle) මූලික පියවර: ආදානය (Input), සැකසීම (Process) සහ ප්‍රතිදානයයි (Output).

02. දත්ත සැකසුම් ජීවන චක්‍රයේ විස්තරාත්මක පියවර: දත්ත එක් රැස් කිරීම (Data Collection), දත්ත වර්ගීකරණය (Data Classification), දත්ත ආදානය (Data Input), දත්ත සත්‍යාපනය (Data Verification), දත්ත තැන්පත් කිරීම (Data Store), දත්ත සැකසීම (Data Processing) හා තොරතුරු ප්‍රතිදානය (Output Information).

03. දත්ත එක් රැස් කිරීමේ ක්‍රම (Data gathering methods): කායික ක්‍රම (Manual Methods), ස්වයංක්‍රීය ක්‍රම (Automatic Methods)

04. කායික ක්‍රම (Manual methods): මිනිසුන්ගේ මැදිහත් වීමෙන් දත්ත එක් රැස් කිරීමයි. 

සම්මුඛ පරීක්ෂණ (Interviews),  විමර්ශන (Inquiries) සහ ප්‍රශ්නාවලීන්ය (Questionaries’)

05. කායික ක්‍රම (Manual methods) භාවිතයෙන් දත්ත එක් රැස් කිරීමේ දී මුහුණපාන දුෂ්කරතා:
දත්ත ලබා ගැනීමේ අපහසුතා, විශ්ලේෂණය කිරීමේ අපහසුතා, මුද්‍රණ දෝෂ, කාලය ගතවීම, අධික වියදම, මිනිස් ශ්‍රමය විශාල ලෙස අවශ්‍ය වීම.

06. ස්වයංක්‍රීය ක්‍රම (Automatic methods): පරිගණක ආශ්‍රිත උපාංග හෝ මෙවලම් මගින් දත්ත එක් රැස් කිරීමයි. ස්වයංක්‍රීයව සිදුකළ හැකිය.

• ප්‍රකාශ සලකුණු කියවනය - OMR (Optical Mark Reader)
• ප්‍රකාශ අනුලක්ෂණ කියවනය - OCR (Optical Character Reader )
• චුම්භකිත තීන්ත අනුලක්ෂණ කියවනය (MICR (Magnetic Ink Character Recognition)
• කාඩ් පත් / පටි/ ලාංජන / චුම්භකිත තීරු කියවන (Magnetic Stripe Readers)

07. ප්‍රකාශ සලකුණු කියවනය (OMR – Optical Mark Reader): ප්‍රකාශ අනුලක්ෂණ හඳුනා ගැනීමේ (OCR – Optical Character Recognition) තාක්ෂණය භාවිතා කරයි. විභාග වල බහුවරණ පිළිතුරු පත්‍ර පරීක්ෂා කිරීමට යොදා ගනියි.

08. ප්‍රකාශ අනුලක්ෂණ කියවනය - OCR (Optical Character Reader): මෘදු පිටපතක් (Soft copy) ලෙස ඇති රූපකයක (Image) අක්ෂර හඳුනාගෙන ලේඛ න ගොනුවක් (Text document) ලෙස පරිගණකයේ තැන්පත් කිරීම සඳහා යොදා ගන්නා උපාංගයකි.

09. චුම්භකිත තීන්ත අනුලක්ෂණ කියවනය (MICR – Magnetic Ink Character Reader): බැංකු කටයුතු වලදී සහ මූල්‍ය ආයතන වලදී චෙක්පත් වල ඇති රහස්‍ය අනුලක්ෂණ (Secret Characters) කියවීම සඳහා භාවිතා කරයි. ගිණුම් අංකය සහ චෙක්පතේ අංකය චුම්භක තීන්ත විශේෂයකින් චෙක්පත මත මුද්‍රණය කර තිබේ.

10. කාඩ් පත් / පටි/ ලාංජන / චුම්භකිත තීරු කියවන (Magnetic Stripe Readers): ප්ලාස්ටික් කාඩ් පත් වල චුම්භකිත පටියක් (Magnetic tape) දැකගත හැකිවේ. ආයතනවල සේවක පැමිණීම සහ පිටවීම සටහන් කිරීම (Swipe cards for doors), අනන්‍යතාවය  තහවුරු කිරීම සඳහා යොදා ගනියි. මුදල් ගණුදෙණු කටයුතු සඳහා යොදා ගනියි. (ATM, Online Transaction )

11. සංවේදක (Sensors): පරිසරයේ සිදුවන භෞතික වෙනස්කම් (සංවේදන) හඳුනා ගැනීම සඳහාත් ඒ මගින් දත්ත ආදානය / සංඥා නිපදවීම සිදු කරනු ලබන ඉලෙක්ට්‍රොනික උපාංගයකි.

උෂ්ණත්ව සංවේදක (Temperature Sensors), තාප සංවේදක (Heat Sensors), කම්පන සංවේදක (Vibrate Sensors), ආලෝක සංවේදක (Light Sensors), පීඩන සංවේදක (Pressure Sensors)

12. ලඝුර (Logger / Recorder) : ඉලෙක්ට්‍රොනික උපාංගයක් වන අතර මෙමගින් දත්ත ලියා තැන්පත් කීරීම හෝ සටහන් කර ගැනීම සිදු කරයි. මෙහි ඇති සංවේදක (Sensors) මගින් දත්ත / සංවේදක ලබා ගනියි. කුඩා පරිගණක යන්ත්‍රයකට සම කළ හැකිය. 

13. දත්ත වලංගුතා ක්‍රම (Data Validation methods): වර්ග පරීක්ෂාව (Type Check),
ඇතිබව පරීක්ෂාව (Presence Check), පරාස පරීක්ෂාව (Range Check)

14. වර්ග පරීක්ෂාව (Type Check) : දත්ත වල ස්වභාවයට අදාල දත්ත වර්ගය (Data type) පරීක්ෂා කිරීමයි.

පාඨ (Text) : Advanced Level  ICT
සංඛ්‍යාමය (Numerical) : 34, 70

15. ඇතිබව පරීක්ෂාව (Presence Check) : දත්ත ඇතුළු කිරීමේ දී සිදුවන අත්වැරදීම් සහ දෝෂ වළකාලීම සඳහා මෙම පරීක්ෂාව  සිදු කරයි. මෙහිදී අනිවාර්යය ක්ෂේත්‍ර (Required Fields) තුළට දත්ත ආදානය වී තිබීම පරීක්ෂා කරයි.

16. පරාස පරීක්ෂාව (Range check): සීමාවන් / මායිම් (Boundaries / Range) පරීක්ෂා කිරීමක් සිදුවේ. විශේෂයෙන්ම දත්ත ලෙස සංඛ්‍යාත්මක (Numerical), මුදල් ඒකක (Currency) හෝ දිනය / වේලාව (Date / Time) භාවිත වන අවස්ථා වලදී මෙය සිදු කරයි.

උදා: : Upper Limit, Lower Limit, Range

17. දත්ත ආදාන ආකාර (Data input methods) : සෘජු ආකාර සහ දුරස්ථ ආකාර (Direct & Remote), මර්ගගත සහ මාර්ගගත නොවූ ආකාර (Online & Offline)

18. සෘජු ආකාර සහ දුරස්ථ ආකාර (Direct & Remote) : සකසනයට එකවරම කියවිය හැකි 0 සහ 1 මගින් දක්වන විද්‍යුත් සංඥා ලෙස දත්ත ආදානය කිරීමයි. 

Pointing devices, scanning devices, voice input devices, Smart phones

19. මර්ගගත සහ මාර්ගගත නොවූ ආකාර (Online & Offline) : දත්ත ලබා ගැනීමට සූදානමින් සිටින උපාංගයක් මේ සඳහා උදාහරණයක් වේ. වෙබ් අඩවියක හෝ යම් විශේෂිත වූ මෘදුකාංගයක පෝරම (Forms) මගින් දත්ත ඇතුළු කිරීම. මෙහිදී ඇතුළත් කරනු ලබන දත්ත දත්ත සමුදායක (Database) තැන්පත් කරනු ලබයි. 

Terminals, POS – Point 

20. දත්ත සැකසුම් ආකාර (Data processing types): කාණ්ඩ සැකසුම (Batch Processing), තත්කාලීන සැකසුම (Real-time Processing)

21. කාණ්ඩ සැකසුම (Batch processing) : සාමූහිකව දත්ත සකසනු ලබන ක්‍රමයකි. වැඩසටහන් (Jobs) විශාල ප්‍රමාණයක් එකවර ක්‍රියාත්මක කරවීම සිදුවේ. (බැංකු වල සිදුවන මුදල් ගණුදෙනු, මසකට වරක් වැටුප් පත්‍රිකා සැකසීම වැනි සංකීර්ණ කාර්යයන් සිදු වනුයේ කාණ්ඩ සැකසුම මගිනි.)

22. තත්කාලීන සැකසුම (Real time processing): දත්ත පිවිසුම් කාලයේ හෙවත් දත්ත සපයනු ලබන කාලයේදීම සැකසුම් කිරීමයි. ස්වයංක්‍රීය ටෙලර් යන්ත්‍ර (ATM – Automatic Teller Machine), රථවාහන හැසිරවීමේ පද්ධති (Traffic Controlling Systems) සහ ගුවන් ගමන් වෙන් කරගැනීමේ පද්ධති වල (Air ticketing reservation systems) මෙම සැකසුම් ආකාරය භාවිතා වේ. On –line processing ලෙස ද හඳුන්වයි.